‘Rojawanê Kurdistanî de rolê cinîyan sîyasetî de xeylêk muhîm o’ 

2022-06-07 13:05:36


	 

	 

	Sîdra Mamo  - Yara Kendeş 

	 

	ŞEHBA/KOBANÎ  - Endama Meclîsê Cinîyan ê Partîya Yewîya Demokratîke (PYD) ya Mintiqaya Efrînî Sureye Mistefa û Endama PYDyî ya Kobanî Elmaz Romî derheqê babete de beşdarîyê cinîyan ê di wareyê sîyasî û komelkî de sewbîna beşdarîyê cinîyan ê di wareyê temsîlîyetê cinîyî de, prosesê qerarî de senîn ê û no çiqas tesîr keno, erjnayîşî kerdî. Cinîyan vatî: "Seba dewletê hegemonî serê komele de hakim bê sere de dest erzenê asasê komele, asasê komele zî cinî yê. Ma resayê sewîyeyêke ke gelemşeyo bîyaye û xetemnayîşo bîyaye bi rayîrê cinîyî çareser bikerê. Coka di Rojawanê Kurdistanî de rolê cinîyî di wareyê sîyasetî de zî xeylêk muhîm o." 

	 

	5 hezarî serrî ra û tîya de wextê awankerdişê sîstemê pederşahîyî ra ke seba menfîetê xo ameyo awankerdiş  rastî û pênaseyê rastîyê komele zî nê yewî dir ame awankerdiş. Nê yewî dir rol û mîsyonê cinîyan ê ke her çî di komele de wareardê û komelbîyayîş aver fînayê, bî hedefê mêrdeyî. Sîstemê zîhnîyetê pederşahî seba komele bifînê binê xizmetê xo sere de dest eşt erjê cinî. Seba ke eke îrade û rolê cinî di komele de qels bo, yewin komele kewena xizmetê îqtîdaran. La dimayê 5 hezar serrî bi destpêkerdişê şorişê Rojawanê Kurdistanî dir, o sîstemê pederşahîyî di komele de qels bî. Nê yewî dir rol û mîsyonê cinî û pênaseyê rastî yê cinî vejîyayî vernî û êdî heme çareserî bi destê cinî yo. Seki her wareyî cinî di wareyê sîyasetî de zî bîyî wayîrê vatiş û rolê xo kaykenê. Derheqê babete de Endama Meclîsê Cinîyan ê Partîya Yewîya Demokratîke (PYD)ya Mintiqaya Efrînî Sureye Mistefa û Endama PYDyî ya Kobanî Elmaz Romî ajansê ma rê qisey kerd û erjnayîşî kerd. 

	 

	'Dewletê hegemonî komele viste binê bandurîyê xo' 

	 

	Sureye Mistefa di destpêkerdişê qiseyanê xo de behsê sîstemê îqtîdarê ke rol û mîsyonê cinî çinî kerdîbî, kerd û wina vat: "Bi rastî ma ewro resayê sewîyeyêke ke pêroyê dinya di teşxeleyêke pîlî dir derbas benê û resayê xetemnayîşî. Seba nê yewî zî ma vînenê ke rolê cinî newe ra vejîyeno kuçeyan û agêreno xozayê xo yo destpêke ya merdimîyî û serdemê neolotîkî. Merdim eşkeno bale bianco serê wexto ke cinî her çî wareardo û komele awan kerdo, perwerde yan zî ê têkilîyê ke vejîyayêne aver. Merdim eşkeno tîya ra dest pê bikero. La dimayê bi serranê  têkoşîne û xoverdayîşê cinî  dewam kerdo, seba  wareardiş û  caardişê komele sîstem meqlûb bî û sîstemê pederşahî dest pê kerd. 5 hezar serrî ra û tîya de êdî sîyaset meqlûb bî û kewt xizmetê dewletê hegemonî heta ke komele û her çîyî bifînê binê xizmetê xo." 

	 

	'Dewletê hegemonî dest erzenê cinîyê azadan' 

	 

	Sureye Mistefa dîyar kerd ke seba dewletê hegemonî komele bifînê binê bandurîya xo, destpêke de dest erzenê cinî û wina qal kerd: "Seba ke dewletê hegemonî  serê komele de hakim bibê destpêke de dest erzenê asasê komele, asasê komele zî seke ma zenenê cinî yê. Vera nê yewî dest erzenê cinî û cinî pelçiqnenê, bê îrade verdenê seba ke komele qels bifînê. No sîyaset zî sîyasetêke yew hetî û tena seba menfîetê xo komele de avêr fînenê. La di seserra 21ine de bi rayîrê fikr û felsefeyê Rayber Apo yo ke cinîyî rast nas kerd û manayêke rast unvanî kerdo vejîya aver. No zî bî sebeb ke ma tarîxo rasto newe awan bikerê. Seba ke teşxeleyê lîşinî yê ke nika Rojhelatê  Mîyanînî de yenê ciwîyayîşî bêrê helkerdiş lazimî bi fikrêke demokratîkî esto. Vera nê zî şero ke nika qewimîyeno xeylêk tesîr serê xozayî, merdimî û heme dinyayî de keno, vera nê bi rayîrê îqtîdaran lerznayîşêke di asasê komele de ameyo viraştiş." 

	 

	'Rolê cinî serdemê neolotîkî newe keno' 

	 

	Sureye Mistefa da zanayene ke bi destpêkerdişê şorişê Rojawanî dir rolê cinî vejîya aver û wina dergî da qiseyanê xo: "Seba sererastkerdişê nê teşxeleyî ke nika qewimîyeno lazimî bi fikr û felsefeyê Rayber Apoyî esto. Seba ke ma nê sîyasetê lîşinî yê îqtîdaran apey berê  lazim o destpêke de çîyêke ma vindî kerdo ma agêrîyê, vera nê zî ganî ke ma no çî key der de vindî kerdo ma agêrî weyra de ro ci bigêrê. Bi şorişo ke dest pê kerdo, bi şorişê wusarî şaran dir ma vîna ke senîn rolê cinî newe ra komele de newe bî. Sîyasetê lîşinî yê îqtîdaran bîne sebeb cinî pê bêro xapênayîş û şiknayîşê di şexsê cinî de bêro ca la cinî di nê şorişî de agêra serê xozayê xo yo asasî. Di Şerê Dinyayê 3yîn de ke nika ma zî ci de derbas benê, cinîyî êdî vejênê kuçeyan û sîyaset kenê.  Sewbîna cinîyî komele îdare kenê û heme planê îqtîdaran derbas kerdê. Şorişê Rojawanê Kurdistanî seke wuşk û wextê neolotîkî ra newe awan bibo û cinî zî newe ra rolê xo kaybikerê û pêroyê cînîyê dinyayî ra fînak rawurzê." 

	 

	'Teşxeleyo bîyaye bi destê cinî do bêro helkerdiş' 

	 

	Sureye Mistefa wina qiseyê xo peynî kerd: "Rol û vindertişê cinî di roja ma de di netîceyê têkoşîna bi serran de seba ke sererastkerdişêke bêro viraştiş, xeylêke muhîm o.  Coka nê yewî ma resayê sewîyeyêke ke teşxeleyo bîyaye û xetemnayîşo bîyaye tena bi rayîrê cinî do bêro helkerdiş. Vera nê zî ma vînenê ke êdî pozîtîfê têkoşîna cinîyî di komele de vejîyenê aver. Ma di na bawerîyî de yê ke do di wextê aver de zêdeyêrî sererastkerdişî bêrê viraştiş, sewbîna sîyasetêke demokratîk bi rayîrê cinî do bêro rayîrşîyayîş. Heya ke ma biresê komelêka exlaqî û polîtîkî." 

	 

	'Rejîmî îmkan nêdabî cinî' 

	 

	Endama PYDyî yê Kobanî Elmaz Romî zî di destpêkerdişê qiseyanê xo de behsê rolê cinîyê verîyê şorişî yê di wareyê sîyasî de kerd û wina ro ci zêde kerd: "Cinîyî di destpêke de verîyê şorişî bi çi rengî hereket kerdêne, sewbîna di her wareyî de rolo senîn kay kerdêne û senîn xo dayo vern. Xo ra verîyê şorişê 19ê Temûze dest pê bikero merdim eşkeno Vakur û Rojhelatê Sûrîyeyî de nê çîyî bierjno. Xo ra eşkera bî ke verîyê şorişî îmkanê ke cinî rê akerê hema vajê çinî bî. Cinî nêeşkabî hende kar û xebate bikero. Cinî nêeşkabî vejîyo werte. Cinîyê ke hewl dayêne kar û xebate bikerdêne zî îmkanê înan xeylêke kemî bî. Vera ke her çî di ê wextî de girêdayeyê Rejîmê Baasî bî. Serê nê asasî de tu sazgeyê ke cinî xo bi xo îdare bikero, sazgeyê ke cinîyî îdarekarîya ci bikero çinî bî. Her çî di destê Rejîmê Baasî de bî. Rejîmî zî no îmkan nêdabî cinî. Bi xusûsî zî di şaristananê Kurdan de no îmkan nêdabî, tena îmkanê ke  cinî di dîbîstanan de tutan perwerde bikero amebî dayîş. Tena nê cinîyî eşkayêne hereket bikerê, her kes mîyanê komele de ewnayêne ci ra û vatêne nê cinîyî mamoste yê, şinê û yenê. Nê ra pey îmkanê cinîyan zaf kemî bî." 

	 

	'Cinîya wayîrê îradeyî û quwetî bibîyêne mîyanê xo de qebûl nêkerdêne' 

	 

	Elmaze di dergkerdişê qiseyanê xo de eşkera kerd ke wextê Rejîmê Baasî de dormeyê cinî de sînor amebî dayîş û vat: "Di wextê Rejîmî de tu heqê cinî mîyanê komele de çinî bî, nêeşkayêne hema zafêr hereket bikero û xebatêke cinî bido kerdiş. Beno ke di ê wextî de hema cinîyê ke xebatê xoxayî dayêne kerdiş. Cinîyan ê xebatê xozayî îdare kerdêne seba xebatê ma yê organîzeyî di ê wextî de, la xebatê ê cinîyan bi tewirêke nimitkî bî. Coka ke îmkanê înan çinî bî, ê wextî Rejîmê Baasî zaf giranî dabî serê gêrayîş û hereketê komele. Sewbîna cinî destbend kerdêne. Bi xusûsî zî merdimê ke kar kerdêne ameyêne destbendkerdiş, coka ke Rejîmî zî xo bi xo ters bî. Yanê cinîyêke wayîrê îradeyî û quwetî bibîyêne mîyanê xo de qebûl nêkerdêne, nêwaştêne no kar û xebat aver bikewo. Coka nê yewî cinîyî nêeşkayêne bi azadî hereket bikerê. Labelê şima vîna ke şorişê 19ê Temûze ame destpêkerdiş, di ê wextî de şoriş cinîye dir ame naskerdiş. Cinîyan di verê çiman ê pêroyê dinya de morê xo yê xoverdayîşî û serkewtişî tarîxî de da. Di ê wextî de Rejîmê Baasî zî nê mintiqayê Kurdan ra vejîya. Xebatê cinîyî yê rêxistine verhîrayêrî bîyî, êdî cinîyî eşkayêne bi asanî hereket bikerê û xebatê xo bidê kerdiş. Cinîyan xo organîze kerd, xo îdare kerd,  her milî de cinîyî bî wayîrê rolê tewr pîl î." 

	 

	'Waştî cinîyê sîyasetmedaran sist bikerê' 

	 

	Elmaze di dewamîya qiseyanê xo de dîyar kerd ke cinîyan êdî dimayê şorişî di xeylêk wareyan de xo îdare kerd û wina ci de şî: "Cinîye dimayê kedêke pîl  di mîyanê şorişî de, di xeylêk wareyan de xo îdare kerd û azadîya cinîyan  her cinîye rê pênasî kerd. Xeylêk cinîyê serekê ke xo organîze kerdî û wayîrê hende kede bî seke Rêvan, Zehra û  Arîn Mîrkan hemverê îşxalkerdişî de têkoşîna xo pîl kerdî û pêroyê dinya rê bîyî fînakî. Şima vîna ke sîyasetmedarê Partîya Sûrîyeyî yê Ameyoxî Hevrîn Xelefe ya ke hetê xeylêk kesî ra ameyêne heskerdiş û bi fikr û fehmê xo bi tesîr bî, hetê îşxalkerdoxan ra bî hedef. Coka ke cinîyan ê hêzdaran ra tersenê û nêeşkenê hemverê înan de vinderê. Coka nê yewî waştî cinîyê sîyasetmedaran qels bikerê û di mîyanê komele de binpay bikerê." 

	 

	'Ma do bibê verpersê aştî' 

	 

	Elmaze di peynîyê qiseyanê xo de qetî kerd ke, ha nika Vakur û Rojhelatê Sûrîyeyî de cinî ya tewr bi quwete û wayîrê mîrasê tewr muhîmî ya şorişî ya û wina vat: "Ha nika cinî di Sazgeyî û Dezgeyê Îdarekarîya Xoserî de kar kenê û wareyan îdare kenê. Cinîyî di partîyê sîyasî de ca benê. Dorkerde ez vaja seba welatêke azad û seba komelêka duruste, seba cinîyê têkoşêrî,  ma do duştê her kesî de ke wazenê îradeyê cinî, rolê cinî, keda cinî binpay bikerê,  wa xo ver bidê,  ma do bibê verpersê aştîyî."