Dersê 'Edebîyatê Kurdkî yê Muebetî' dest pêkenê 

2021-10-19 13:38:38


	 

	Melîke Aydin

	 

	MUGLA - Çarçewaya Dersê Cinsîyetê Komelî yê bi hewldayîşê Off-unîversity de do dersê ‘Edebîyatê Kurdkî yê Muebetî’ dest pêbikerê. Dersan de do berardişê Rojbîn Perîşan, Nîbel Genç û Edîp Yalçinkaya bêrê destgirewtiş, do girewtişê muebetî, tesîrê zereyê ê teberî bêro ercnayîş.

	 

	Bi hewldayîşê Off- unîversity ê Almanyayî statuyê komeleyî de ameyo awankerdiş, wayîrtîyê Unîversîteya Munîh Ludwîng-Maxîmîlîans, Enstîtuyê Xebatê Rojhelatê Mîyanên û ya Nêzdî, hetê Dîlek Hatatolgu û Ahu Karasulu ra dersê ‘Edebîyatê Kurdkî yê muebetî’ bêrê dayîş. Çarçewaya dersê cinsîyetê komelî de, dersî do serê  onlîne her kesî bêpere bêrê dayîş û bererdaşê Rojbîn Perîşan, Nîbel Genç û Edîp Yalçinkaya bêrê destgirewtiş. Dersî do 20ê teşrîna verêne dest pêbikerê û nêzdîyê 15 hewteyan dewam bikero. 

	 

	Dersan de babete do serê ciwanê kurdî ke serra 1970 de ameyê dinya, serra 90an de tewrê Tevgerê Azadîya Kurdî bîyê û dima ra ameyê tepiştiş û rastê cezaya muebetî ameyê, cîwanîya xo zîndanan de derbaz kerdê, do bêrê destgirewtiş.

	 

	Akademîsyen Ahu Karasulu û Dîlek Hattatoglu derheqê babete de qisey kerdî.

	 

	'Neslê nuştoxê ke emrê xo zîndan de derbaz kerdê'

	 

	Ahuye dîyar kerd ke wexto ke 'edebîyatê zîndanî' yeno vatiş, berardişê tepişteyan û babete û berardişê nuşteyî ke yenê berardiş yenê hişî merdimî û vat: "Berardişê hîrê nuştoxan zî xeylêk baş ê û do derse de bêrê ercnayîş. Nê nuştoxî  serra 70î de ameyê dinya û serra 1990î de tewrê tevgerê azadîya kurdkî bîyê. Dimayê demêk ameyê tepiştiş û cezaya muebetî girewtî û  heta 780 serrî ceza dayê û emrê ciwanî zîndan de derbaz kerdê. Nê neslêke temsîl kenê. Tarîxêk vatişî yê baş derse de yeno xebitnayîş. Cuya teberî nusenê, Romanê tarîxî û tarîxê fekî nusenê. La nînê wendiş û nînê zanayîş."

	 

	Ahuye vat, edebîyatê polîtîkî yê kurdî de qetî, ‘zîndan’ û ‘edebîyatê koyî' û ewnîyayîşêk sîyasî yê nuştoxan esto. Ahuye wina vat: "Angaje; La angajebîyayîş, çîyê ke înan nuşto nêkeno metnêk nêbaş. Wexto ke nê nusenê, nêkewenê dafika propagandayê kartîkaturizeyî.  Goreyê mi o çirrêkê yo ke jîrbîyayîşê ê nuştoxan kor keno. Nêkewenê uca. Zaf baş edebîyatê polîtîk o. Yew zî di romanê Rojbîne yê bodrumê Cizîre qal keno, ‘Strana Axê’, zerre de nuşta. Semedê karekterê sereyîn vana, ‘Yew wina esta, ez nas kena.' O bîn zî romanê Mahmut Alinakî yo. ‘Nê bîyayîşê tarîxî nênuştê' la qet nêbo ‘no senî bi ke virazya' ano verê çimanê ma û no het ra ercê no belgeyî esto. Di romanê bîn yê Rojbîn Perîşan de serra 90î Amed de ciwanî û cinîya kurd a polîtîk bi hawayêke heybet esta.”

	 

	Dersî eşkenê bibê hacetê şikinayîşê serê akademî 

	 

	Ahuye dewam de wina vat: "Akademîyê Rojawanî, unîversîteyê ke bi nê nameyî semedê dersêke fon danê, dersê doktora danê zorê di carekê de rawestiyan. Tam di vê nokteyê de dayîna derseke wisa, gelek bi nirx e. Di qada akademîk de tecrîd heye. Ev ders dikarin bibin alava şikandina tecrîda li ser akademiyan.”

	 

	Dersê cinsîyetê komelî

	 

	Dîlek Hattatoglu zî berardişê ‘Odayêke aydê şima’ yê Vîrgînîa Wolf nimûne ramojna û bale ant serê cinsîyetê komelî ke senîn gênê dest. Dîleke zî wina ercna: "Neslê ke yeno destgirewtiş de sey xeylêk cayî, nuştoxê cinî reyna kêm ê. Pêwa nê berardişê di nuştoxê cinî û yew camêrd ame weçînayîş. Her di cinî zî nuştoxê baş ê. Ma Edîb zî tercîh kerd.”

	 

	Nuştoxê ke îmkan nêdîyê berardişê xo reyna biwanê Rojbîne bi hemkarîya avûkatanê xo vata, ‘Mi 30 serrê xo mîyanê komelêk cinîyan ê homojen de derbaz kerd. Semedê nê beno ke baş nênusnî.' Çîyo ke Edîp Yalçinkaya vano. Nuştoxê muebetî, îmkanê ke nuşteyê xo reyna biwanê nêdîyê. Sinifêke yê tepiştişî zî esto. Hetêk ra bêîmkan o, la mîyanê bêîmkanî de kedêke pîl dayê, metnê baş yê edebîyatî nuştê." 

	 

	Ca nêdanê ziwanê camêrdan

	 

	Dîleke tewr peyîn vat, Rojbîne semedê persê sey ‘çira camêrdî berardişan de nêameyê xebitnayîş' de zî nê cewabî dana; 'Edebîyat cuye nêmojneno ra, newe ra awan keno. Ez nîngan nêxebitnena.' Rojbîne vana ke, ‘Ez girîngî dana ziwanê cinî. Ez nêwazana ziwanê serdest yê camêrdan bixebitnî.' No  teorîyêk edebîyatî yê bi cumleyan ameyo îfadekerdişî yo. Nê berardişê ke ameyê nuştiş pêro xeylêk dewlemend ê. Semedê ma hemine demêk girîng qal kenê."

	 

	Semedo ke şima qeydê xo yê semedê dersan viraznê şima eşkenênê lînkê abikerê: