'Mi azadî nêdî la semedê azadî mi bedel da' 

2021-10-16 12:35:23


	 

	
		
			
				Medya Uren
			
				 
			
				MÊRDÎN -Tarîxê verê ra heta ewro şarê kurdî bi qirkerdiş û asîmîlasyonî dir rî bi rî mendo. No zî tewirêk tecrîdî yo. Labelê sey xeylêk cinîyê kurdî Fehîme Yilmaz zî hemverê tecrîdî xoverdayîşêk pîl daya. Xeylêk rey kewta grevê vêşanîye û beşdarê çalakîyan bîya.  Fehîme wina qalê cuya xo kena: "Mi azadî nêdî la mi semedê azadî bedel da. No zî nîmeyê azadîye yo."
			
				 
			
				Koçberî, tepiştiş, vînîkerdiş, îşkence û kerdişê ke serê merdeyê kurdan de yenê kerdiş qet nêvuryayê. Ma ewnîyenê kam ci cuye dayîke ra rastê nê yenê. Serranê 1980î ra heta nika hetê dewleta tirkî ra xeylêk nêheqî kurdan rê ameyo kerdiş. Dayîka Aştîye û dayîka tepişteyan Fehîme Yilmaz (86) zî cinîyêka hemverê nînan de sere wedarnaya û vera tedayan têkoşîn kerda.
			
				 
			
				Fehîme kam a?
			
				 
			
				Fehîme Yilmaz serra 1935 de dewa Zonî ya girêdayê merkezê Mêrdînî de yena dinya. Pîyê Fehîme hem aye tut bena dinyaya xo bedilneno û dayîka ci bi kedêke pîl 4 tutanê xo pîl kena. Fehîme û wayê xo emrê qijî 13 serrî de yenê zewicnayîş. Nê şertê bîyayeyî Fehîme ameyox rê amade kenê. Aye do zehmetîyê pîlan biciwîyo la dayîka aye ra mîrasê xoverdayîşî ci rê mendo û aye zî xo ver dana.
			
				 
			
				'Waştêne îdareyê ma bişikinê'
			
				 
			
				Fehîme ke bi lajê datê xo dir yena zewicnayîş, bena dayîka 7 tutan. Tutanê ci ra Nesîh Yilmaz (Rênas) serra 1992 de tewrê mîyanê refê azadî beno û hêrişê leşkeran serê keyeyî de hîna zêde beno û keye vera nê xo ver dano. Fehîme vana wexto leşkerî ameyîne dayîne înan ro û wexto ke kêfî înan ameyîne silam dayîne ma. Fehîme wina dewam kerd: "Reyke leşkeran eşt serê keyeyî û tutanê mi û embazanê mi kerd rêze. Dayî heminan ro û mi ra persê çekî kerdî. Ma ziwanê înan nêzanayîne zî ma zanayîne çi wazenê. Mi qet cewabê înan nêdayîne. Çend rey zî verê dewe de rêz kerdî. Ameyîne silam dayîne ma. Semedo ke ez silamê înan nêgîrî mi vatêne, ez ker û lal a. Îradeyê mi nê çî qebûl nêkerdêne. La nê hêrişê înan bî sebeb ke ma koçber bê. Tutê mi yewbînan ra visîyayî û vila bî. Tena lajêk mi dewe de mendo."
			
				 
			
				'Ma do pey dewaya înan de bê' 
			
				 
			
				Serra 1999 bi hêrişêk leşkeranê tirkî ra Nesîh dinyaya xo bedilneno. Bi rojan zî mîyanê destê înan de maneno. Rexmê teşîsê keyeyî cenaze yena vindarnayîş. Êdî dayîka Fehîme tewr zêde beşdarê xebatan bena. Mîyanê Meclîsê Dayîkê Aştîye de ca gêna. Hemverê tecrîd û bêmafî serê kurdan d eyenê kerdiş, xeylêk rey kewena çalakîya grevê vêşanîye. Fehîme vana tu wext hemverî şehadetî ma sere nêtewênenê. Ma do pet dewaya înan de bê. Ez dayîka heme şehîd û şerwanan a.
			
				 
			
				'Ma poşman nîyê'
			
				 
			
				Ciwanê keyeyî zî nê çîyan ra tesîr benê. Ê zî mîyanê kar û xebatê ciwanan de ca gênê. Serra 2011 de zî tornê ci Azad Yilmaz (Renas) ke nameyê xo datê xo ra girewto, tewrê  refê azadîye beno. Dimayê nê 2013 de zî Zeman Yilmaz (Azad Zonê) ke nameyê xo datîzayê xo ra gêno beşdarê refê azadîye beno. Her di zî eynî tarîx de 2016 de resenê şehadet. Tornê Fehîme, Zana Yilmaz zî zîndan de yo. Fehîme wina vat: "Semedê dayîkêke nê bedelê zaf giran ê. Ma zerrî ra bi dej ê. Coka ma reyna serfîraz ê. Têkoşîno ke yeno dayîş ma serberz keno. Ma poşman nîyê."
			
				 
			
				'Ganî kurdî bibê yew'
			
				 
			
				Fehîme semedê emr û weşîye xo êdî nêeşkena beşdarê xebatan bibo. La aye bi duanê xo tim çalakgeran de ya. Fehîme tewr peyîn wina vat: "Ma kurdan ra zaf ant. No têkoşîn semedê serfîrazî yo. Ma dayîkî gerek vernê de bê. Çîyo ke mi dejneno qorîcîtîyê ke Tirkîya r yeno kerdiş. Vatişêk kurdî esto û vano, ‘Tena asin eşkeno asin bibirno' tena ma kurdî eşkenê bi kurdan. Çekê dişminê ma tewr pîl zî no îxanet o. Hêvîdar a ke vera ke bimirî ez yewîye kurdan bivînî. Ma bêveng nêmendî û no zî semedê tutanê ma, semedê torinanê ma bî mîrasêke."
			
				 
			
				Fehîme tewr peyîn kilamêke semedê tutanê xo ke bîyê cangoriyê azadî vana.
			
				 
			
				Wisarê ma wisarêke rew yeno,
			
				 
			
				Payîzê ma nêweş o ha pey yeno
			
				 
			
				Çimê dayikê zemanê mi tarî yê,
			
				 
			
				Ciwanêk yeno vano ka zemanê şima se bi?
			
				 
			
				Mi rê bi hawar û qêrîn
			
				 
			
				Û mi vat dewa Zonê birijîyo,
			
				 
			
				Hewar û vengdayîş Nesîhê mi ra yeno,
			
				 
			
				Nesîhê mi kerd qêrînayîş!
			
				 
			
				Dewa ma birijîyo,
			
				 
			
				Kesêk ber Nesîhê mi rê anêkerd.
			
				 
			
				Nêvatê ne bi birîn o û ne zî merde yo,
			
				 
			
				10 rojan mîyanê destê dişminî de maneno,
			
				 
			
				Berdî Qoserê mîrat î, kam şino nas nêkeno.  
			
				 
			
				Waya ci Stenbol ra yena ci temaşe kena.
			
				 
			
				Vana, lê lê dayê! Ma çimi to tarî yê?
			
				 
			
				Zemanê birayê mi nêaseno, pêro bi birîne yo…
			
				 
			
				Mi vat zerrîya mi, zerrî vana,
			
				 
			
				Zerrîya mi çi pêlê behrî ya,
			
				 
			
				Hekara veşnaye de bi hewar û vengdayîş,
			
				 
			
				Wa homa bigîre berêk şoforê teyarî yo.
			
				 
			
				Çira derbêk dayê ro bejn û bala tutê min o reben,
			
				 
			
				Azadê Methetê mi yewo tena yo.