Eksê madeyê 17ine bi ca ardî 

2021-05-23 14:49:46


	 

	 

	MERKEZÊ XEBERAN - Vervatoxa MKGPyî Ayşe Guney madeyê  17ine ê Pêkerdişê Stenbolî ercna û dîyar kerd ke çimeyê şîdetî ke îfadeyê zaf zêde çapemenî de vejênê sey ‘problemê psîkolojîk’ yan zî ‘cînetî’ nîyo û vat, sebeb bêtêduştî yo. Ayşe dîyar kerd ke ê bi çapemenîyêk ke bêtêduştî, şîdet û kiştiş meşrû kenê dir rî bi rî yê û tîya de haceto tewr bi tesîr o têkoşînê, pêkerdişî yo.

	 

	20ê Adare de bi qerarê serekkomar Tayyîp Erdoganî dir Pêkerdişê Stenbolî ame feshkerdene û hemverê nê têkoşînê cinîyan dewam keno. Cinîyî dîyar kenê ke Pêkerdişê Stenbolî yê ma yo. Rêzenuştişê ma yê madeyê Pêkerdişî de ewro zî ma bale ancenê serê rolê çapemenîye. Madeyê derheqê pêkerdişî de wina yo;

	 

	Madeyê 17- Sektorê taybet û tewrbîyayîşê çapemenîye

	 

	1- Welatê paştgirî babeta  çapemenî vernîya şidetê serê cinîyan bigîro û rêzdarîya qey cinîyan zêde kero do polîtîkayan virazo, bica bîyaro û nê babetan de seba ke klavuzî bêrê amadekerdene û standardanê xo virazo do tewrbîyayîşî teşwîq bikero.  

	 

	2- Hetgirî, bi aktorê sektorê taybetî dir hemkarî de, mîyanê tut, dayîk û pî û perwerdekaran de semedê ke vera derûdorê neqlkerdişî û zanayîşê ke şîdet û cins pêhewêneno, bipawo do metodê xo aver bero û vila bikero.

	 

	Vervatoxa Platformê Rojnamegerê Cinîyan ê Mezopotamyayî (MHKG) Ayşe Guney madeyê 17ine ê Pêkerdişî ercnena. Ayşe dîyar kerd ke Pêkerdişê Stenbolî hetê vernîgirewtişê şîdetê hemverê cinîyan û  şîdetê mîyanê keyeyî de bêro wedaritene hetê 45 welatan û YEyî ra ameyo îmzakerdene û pêkerdişêk hîra hetê têkoşînê hemverê şîdetî dir o û vat, no pêkerdiş netîceyê têkoşînê bi serran ê cinîyan ameyo bidestkerdene.

	 

	'Rolê çapemenîye ya têkoşînê vera şîdetî'

	 

	Ayşe derheqê made de wina vat: "Pêkerdiş babeta têkoşînê hemverê şîdetî, berpirsîyarîyê heme hetê komelî ano vîr. Tena nêano vîr û çîyê ke ganî bêrê kerdene zî rêz keno. Yew nê wareyan ra zî çapemenî ya. Pêkerdiş de çapemenî rê cayêk taybet yeno visnayene û tesîrê çapemenî yê serê komelî de zî vano. Madeyê 17ine de hem şeklê viraştişê xebera şîdetî, hem zî bi pêroyî şîdet werte ra wirzo, tewrbîyayîşê çalak ê çapemenî yeno vatene.

	 

	Çapemenî de hewl yeno dayene ke şikdar xelas bibo

	 

	Çapemenî ewro hêzêka pîl a. Ziwanê ke xebatkarê ci xebitnenê û pêşkêşkerdişê xeberan, analîz û şîroveyê tesîr serê ewnîyayîşê komelî yê hemverê şîdetî, keno. Xeberê şîdetê hemverê cinîyan de çîyo ke ma ci dir yenê rî bi ri; Hewl yeno dayene ke cuya taybet ê cinîyan bêro îfşakerdene, cinîya ke rastê şîdetî ameyê, derheqê ci de zanayîşê hîra gênê dest û no zî komelî de sucdar ramojneno. Pêwa nê zî şikdar zî yenê pawitene û xelaskerdene. Reyna şîdetî dir bahaneyan vejenê werte (şewe teber de bî, cilê akerde dabî xo ra û sewbîna) bi hîrayî yenê dayene, ziwano ke yeno xebitnayene, pawitişê şikdar yê dadgehan zî bi destê çapemenîye yeno weykerdene. Belê Pêkerdiş ma ra vano ke no ziwan ma ra vano ke no ziwan şîdetî dir awan keno.

	 

	Madeyê 17ine eksê ci yeno caardene

	 

	Wexto ke merdim nimûneyê caardişê madeyê 17ine ewnîyeno, Tirkîya de esasê ci de berpirsyariyê madeyî, eksê ci bi ca ano û israr keno. Eke pêkerdiş bi ca bi ameyîne do mekanîzmayêk kontrolî yê vera çapemenîye zî aver şîne. Çapemenîyêke zîhnîyetê şîdet, tacîz û kiştiş ameyo pawitene bîyayîşê ci do zîhnîyetê komelî zî bivuryayîne.

	 

	Çimeyê şîdetî îfadeyê ke zaf zêde  çapemenî de vejênê werte yê sey ‘problemê psîkolojîk' yan zî ‘cînetî’ yo û vat, sebeb bêtêduştî yo. Ma bi çapemenîyêke bêtêduşt, şîdet û kiştişan meşrû kenê dir rî bi rî yê û tîya de hacetê têkoşînî yê tewr bi tesîr ê pêkerdişî yo.

	 

	Vera ke cinîyan hemverê şîdetî bêçare, biqijvistişî nîşan bidê ganî cinîyan xurt, serkeftî û têkoşer nîşan bidê. Her tim viraştişê xeberan şîdet û kiştişê travmayî awan keno. Ma sey rojnamegerî êdî nêwazenê xeberanê şîdetî viraznê. Ma wazenê xeberanê cinîyan ê serkewte viraznê. Semedê nê ma vanê pêkerdiş dano ciwîyayîş.

	 

	Ganî wayîrê pêkerdişî bêro vejîyayîş

	 

	Rojanmegerî ganî girêdayeyê ercnayîşê etîkî yê komelî bêro kerdene. Pêkerdişê Stenbolî şansê ke ma meslegê xo bi ercnaye bivînê ca zî dano ma. Semedê nê zî ganî hem cinî û hem zî camêrdî tewr zêde zî xebatkarê çapemenîye wayîrê pêkerdişî vejîyê. Ganî ma made bi made pêkerdiş fam bikerê û komelî xeberdar bikerê. Ame vatene ke pêkerdiş 1ê Temmuze de wirzo. La Pêkerdiş bi îmzayê yew kesî nêkewt cuye. Semedê nê zî nêeşkenê wina wedarnê. Ganî fek nê qerarî ra vera bidê.