
Merdişê maseyan bi sebebê endîşeyan 

2021-04-25 14:09:41


	&nbsp;

	&nbsp;

	Sema Çaglak&nbsp;

	&nbsp;

	AMED - Polîtîkayê dewlete, bêtedbîrîyê dezgehê fermî û xemserdîyê welatîyan benê sebebê çinkerdişê xoza. Çemê Dîcleyî zî nînan ra yew o ke semedê awbend, çop û berardişan taybetmendîyê xo vinî keno. maseyê ke vejîyayî rîyê erdî, bî endîşeyê dewijanê Yiwacixî yê Çinarê Amedî.&nbsp;

	&nbsp;

	Çemê Dîcleyî çirrêko pîl o û çemo tewr pîl yê herême, Mezopotamya û Rojhelatê Mîyanên o. La semedê polîtîkayê dewletan çemî weşikbîyayîşê xo vinî kerdo. Awbend, &nbsp;çop, berardişê fabrîqeyan benê sebebê taxrîpkerdişê çemê Dîcleyî. Dewa Yiwacixî ya girêdayê qezaya Çinarî ya Amedî de, maseyê ke vejîyayê rîyê awe, dewijan kerd mîyanê endîşeyan.

	&nbsp;

	Çemê Dîcleyî çimeyê xo herême gêno. Dergbîyayîşê çemê Dîcleyî hezar û 900 km yo. Dîcle, çirrê Dîcleyî, çemê Dîcleyî yan zî Awa Pîl, çirrêko pîl ê va hawzayê Korfezê Farsî yo. Dîcle, &nbsp;Xarpêt dest pêkeno, Amed, Cizîrê Botan, Mûsil û Bexda ra derbaz beno. Şaristanê Elqurneyî pêwa çemê pîl yê Firatî rê beno yew. Nêzdîyê şaristanê Besrayê Iraqî, Abadanê Îranî rê xo resneno vakurê Kuweytî û tewr peyîn zî herêkêno Korfezê Farsî.

	&nbsp;

	Serdemê kanî de ereban çemê Dîcleyî ra Dîjla, faris û kurdan zî Tîgra, rûsan Tîr û yunanijan zî Tîgrîs vatê. Ewro zî pêro ewropayijî çemê Dîcleyî ra vanê Tigris. Kokê vatişî yew o labelê her şarî goreyê ziwanê xo vila kerdo.

	&nbsp;

	Serê Çemê Dicleyî de xeylêk awbendî ameyî viraştene. Iraq de awbendê Kut, Samarra û Dokanî ameyî viraştene. Herême de zî nêzdîyê serçimeyê Dîcleyî rojawan û rojhelatê şaristanê Pîranî de awbendî ameyî viraştene. Awbendo hîrên nêzdîyê qezaya Egilî bi nameyê Furkaşo (Devegeçidi) ame viraştene. Ê çaran zî serê çemê Batmanî de awbendê Batmanî ame viraştene. Heskîf de nêzdîyê Kerboranî zî awbendê Germavî (Ilısu) ame viraştene. Awbendê Cizîrî mabêne hîrêgoşî yê Vakur, Başûrê Pîl û Başûrê Qij de yo.

	&nbsp;

	Derûdorê Çemê Dicleyî bi ameyîşê wisarî dir xemilyeno. Bi zergûnayîyê xo û bi vilê xo yê rengîn merdimî sermest keno. Sewbîna taybetmendîyêke bîn ê çemî estbi ke xeylêk tewirê maseyan estbî. Dimayê viraştişê awbendan, nêçîrwanîyê bêwext, vetişê xîzî, eştişê çopan ê derûdorê çemî, eştişê berardişê fabrîqa û nêweşxaneyan, tewirê maseyan roj bi roje kêm kerd.

	&nbsp;

	Viraştişê awbendan tesîr ser de kerd. Lêşinkerdişê derûdorî bi sebebê texrîpkerdişê xoza û eştişê berardişan ê çemî zî bi sebebê çinbîyayîşê her tewirê maseyan. Çend rojî verê dewa &nbsp;Yiwacixî ya girêdayê qezaya Çinarî ya Amedî, maseyê ke vejîyayî rîyê awe, dewijan kerd mîyanê endîşeyî. Nêame zanayîş ke sebebê nê çi yo. ku sedema wê yekê çi ye. Polîtîkayê dewlete, bêtedbîrîyê dezgehê fermî û xemserîyê welatîyan beno sebebê çinkerdişê çemê Dîcleyî.

	&nbsp;