'Pandemî de bêtêduştî hîna zêde bi' 

2021-01-05 09:15:44


	 

	Sema Çaglak

	 

	
		AMED - Endama Îdarekara ya TTByî Çagla Îzcî bale ant serê serebûtê pandemî û wina va: "Çimeyê vetişê pandemî, faalîyetê merdiman yan zî sîstemê bêtêduşt pawenê ke bi destê hukmatî yeno awankerdiş o. Heta ke nê probleman rê çareserîyêk nêro vînayîş û xirakerdişê ekolojî peynî nêbo, ma do hîna zaf pandemîyan bivînê."
	
		 


	Bi vejîyayîşê vîrusê Koronayî (COVID-19) dir temamê dinya de krîzêk pîl rî da. Tirkîya de 11ê Adare de Wezîrê Weşîye bi eşkerayîyêk neql kerdib ke Tirkîya de zî vîrus vil abîyo. Eynî roje de zî hetê Rêxistinê Weşîye yê Dinya ra sey ‘pandemî’ amebi îlankerdene. Bi no hawa temamê dinya de têkoşînê vera pandemî dest pêkerd. Bîlançoyê vîrusê Koronayî temamê dinya de her roja ke şino zêde beno. Her çiqas welatan de tedbîr ame girewtiş zî vilabîyayîşê vîrusî dewam keno. Tirkîya de zî rewşa xo ya peyîn de tabloyêk tehluke de ca gêna.

	 

	Sewbîna nê prosesî de tewr zêde kedkarê weşî tesîr bî. Pêwa nê serebûtan, Wezîrê Weşîye Fahrettîn Koca, 24ê Kanûne de îzah kerdibi ke derzenî (Aşi) şewa 27ê Kanûne de Çîn ra bîyarê û do bi stratejîyêk 4 sewîya dest bi caardişî bikerê. Derheqê nê babetan de Endama Îdarekara Yewîya Doktorê Tirk (TTB) Çagla Îzcî ajansê ma ercnayîş kerd.

	 

	‘Pandemî de bêtêduştî zêde bî'

	 

	Çagla, destpêkê qiseykerdişê xo de bale ant serê pandemî û va: "Krîzê ekonomî tewr zêde serê feqîran de tesîrê xo kerd. Bi no hawa, xo resnayîşê pêro kesan ê seba xizmetê weşîye zî zehmet bi. Nê pandemî dir şîdetê serê cinîyan zî zêde bi û barê înan zî tewr giran bi. Seba ke prosesê pandemî de ewnîyayîşê nêweşayan tewr zêde cinîyan kerdêne. Xizmetê weşîye eynî wextî de barê cinîyan zî di qat zêde kerd. Sey ke yeno zanayene bi pandemî dir heme ferdê komelî bi keye dir ameyî sînordarkerdene û coka şîdetê mîyanê keye û şîdetê serê cinîyan zêde bi."

	 

	‘Hetê xizmetê weşîye de goreyê kesan xizmet ame kerdene'

	 

	Çagla va ke bi destpêkê pandemî dir dewletan dîyar kerdib ke weşîye komelî do bipawê la tena hetê vilabîyayîşê vîrusî dir tedbîr ameyî girewtene û va: "Hetê xizmetê weşîye de goreyê kesan xizmet ame kerdene. Tena bi derman û derzenan waştî ke nêweşî çin bikerê. Bi no hewa, netîceyêk bingeyîn nêkewt dest. Xeylêk kesî seba krîzê ekonomî ke îmkanê înan qîm nêkerdêne, nêeşkayîne xo biresnê nê xizmetan. Yan zî nê prosesî de bêtêduştîya xizmetê weşîye vejîya werte."

	 

	‘Dayeyî bi hewayêk zelal nêameyî eşkerakerdiş'

	 

	Çagla dewam de wina va: “Xora ma sere de her wext ardibi ziwan ke rewşe ê dayeyan ra hîna zêde bi tehluke ya.  La seba endîşeyê înan yê xebitnayîşî sermaye û ekonomî rastîyê nêweşî padayî. Seba nê sebeban merkezê dayîşûgirewtişî akerde verdayî. Pêwa nê probleman, ne nêweşxanan de ne zî komelî de tedbîrêk hîra ame girewtene. No zî bi sebebê alozî. Ma heme hay na rewşe ra bî û ma xeylê rey bi eşkerayî û neqlkerdişê xo îqaz kerd."

	 

	‘302 kedkarê weşîye dinyaya xo bedilnayî'

	 

	Çagla, dewamê qiseykerdişê xo de va ke prosesê pandemî de her wext kedkarê weşîye rayberî kerdî û va: "Labelê seba kedkarê weşîye, tedbîrê hîra nêameyî kerdene. Bi no hawa xeylêk kes bi vîrûs kewt û heta nika 302 kedkarê weşîye dinyaya xo bedilnayî û bi hezaran kesî şûbe kewtî. Dima ra mûnaqeşeyê vîrûsa korona seba nêweşîya meslegî bêro vînayene ameyî kerdene. Xeylêk welatan de sey nêweşîya meslegî ameye tesdîqkerdene, la tîya nêame tesdîqkerdene. Ma zî sey hemine vernê de m anêeşkayî bêresê hacetê weşîye. Dima ra zî seba eşkerakerdişê dayeyan ma nêeşkayî neqlkerdişêk zelal bikerê. Sewbîna mîyanê xebatkarê nêweşî de zî hîyerarşîyêk virazya. Babeta derzenî de zî vernê de vatî; doktor dima ra hemşîre û dima ra zî personelê nêweşxane do bibê."

	 

	‘Mimkun o ke pandemîyêk tewr giran rî bido'

	 

	Çaglaye tewr peyîn qiseykerdişê xo de wina va: "Verê ra tewirê sey SARS, MERS estbî. Yan zî heta ke xoza bi no hawa bêro qirkerdene û sermaye wina bêro xebitnayîş, nê tewirê pandemî zî nêqedênê. Çimeyê vîrusî heywan ê. O wext ganî derzenêk bi no şeklî bêro viraştiş. La esasê xo de çimeyê vejîyayîşê pandemî faalîyetê merdiman yan zî sîstemê ke ekolojî de texrîbat viraznenê yê. Heta ke xirabkerdişê  ekolojî peynî nêbo, ma do tewr zêde pandemîyê winasî bivînê. Mimkun o ke dimayê nê pandemî zî pandemîyêk tewr giran vejîyo."