Îhmalkerdişê ziwanî yeno manaya merdişê ziwanî zî 

2020-10-13 12:21:57


	 

	AMED - Cigêrayoxe Netîce Altun, dîyar kerd ke ziwan perçeyêk kulturî yo û va: "Dewletê ke ziwanê bîyaye nêvînenê, îhmal kenê, seba perwerdeyî zî paştdayîş nêdanê û benê sebebê merdişê ziwanî.”

	 

	Kultur û ziwan her wext bîyê hedefê dewletê ke serdest ê. Dewlete seba serdestîyê xo sere de hewl dana ke ziwan werte ra wedarna û muracatê metodê asîmîlasyonî dana. Wexto ke perwerde çinbo, kes bi ziwanê xo qisey nêkeno û coka ziwan ver bi vindîbîyayîşî şono. Cigêrayoxe Netîce Altun derheqê dejenerasyonê kultur û ziwanî de fikrê xo ajansê ma rê pare kerd.

	 

	Netîce destpêkê qiseykerdişê xo de bale ant serê hedefgirewtişê kultur û ziwanî û va: "Qirkerdişê kulturî yeno manaya werte ra wedaritişê netewêk. Hacetê seke ziwan, kitab, cilê û belg, huner, muzîk û her çîyê ke kulturêke gane kenê wayîrê rengêke ê kulturî yê. Ziwan bi hawayêko kulturî derbazê neslan beno. Kultur zî bi rayîrê ziwan derbazê neslê neweyî beno. Ziwan parçeyêk kulturî yo û bi sembolan kultur temsîl keno. Dewletê îşxalkerdoxî seba çinkerdişê ziwan û kulturî hêrişê herdiyan zî kenê. La bi taybetî, seba rolê xo yê girîng, hêzê xo yê hêrişkar tewr zêde serê kiştişê ziwanî de xebitnenê. Dewlete ke ziwanan nêvînena, înan îhmal kena, seba perwerdeyî paştdayîş nêdana û bena sebebê mergê ê ziwanan. Yan zî hêriş kena, qedexe kena, vurnena û kiştişê ê ziwanan de rolêk aktîf gêna.”

	 

	‘Fam kenê la nêeşkenê qisey bikerî’ 

	 

	Netîce dîyar kerd ke nika hemverê ziwanî Kurdkî de oto-asîmilasyonêk esto û wina va: “Semedê Kurdan çîyo tewr girîng dewlete verê biserkewtebî qijvistiş û qedexe, cezakerdişê ziwanê Kurdkî bî. Heta cayêk kurdî asîmîle bî la dimayê ke aya bî, êdî kewtibî rewşa xo-asîmîlekerdişî û rewşêk xidar dest pêkerdib. Nika hûmarêke kurdan ya pîl ziwanê xo ra fam kenê la nêeşkenê qisey bikerê. Hûmarêke kurdbîyayîş qebûl kena la lazimîyê ziwan û kulturî nêvînena, girseyêk pîl zî qiseykerdişê xo de zaf zêde çekuyê tirkî xebitnena û heta dimayêk zî tirkî qisey kena. Grûbêk qij zî bi kurdkî qisey kena û domananê xo zî bi kurdkî perwerde kena.”

	 

	‘Perwerde vurnayîşêk awan keno’

	 

	Netîce tewr peyîn qiseykerdişê xo de wina va: “Semedê hîn sebeban hemverê nê polîtîkayê çinkerde û kiştox, ganî Kurdî spasîyê kultur û ziwanê xo bikerê ke hema zî serê lingan de yê. Hûmara Kurdan seba çinkerdişê kulturê înan zaf zêde ya. Tena sînorê yew dewlete de nîyê û coka şîdet û zordarîyê demê cîya cîya ciwîyenê. Seke mi cor de zî ard ziwan, gruba ke xo ra haydar a û domananê xo bi kultur û hunerê xo pîl kena, wayîrê kurdkî vejêna. Teknolojî heta cayêk kontrol destê îşxalkerdoxan gêno û seba vilabîyayîşê kultur, huner û ziwanê Kurdkî rolêk pîl gêno. Xebatê serê ziwanê Kurdkî ameyê sewîyayêke êdî vernîya ci nîno girewtene. Kitabxaneyî bêrê veşnayene zî kitabî hîn cayan de nimteyê û bendeyê roja xo yê. Sey kesan qiseykerdiş û xebitnayîşê ziwanî ê heme cayan, derbazkerdişê ziwan û kulturê kurdî yê neslê newe, sey sîstem zî ewil perwerdeyê bi ziwanê dayîke eşkeno demêk zaf kilm de vurnayîşêk muhteşem awan bikero.”