Halvorî de hema rêçê 38ine estê 

2020-09-13 14:56:42


	 

	DÊRSIM - Dewa Halvorî ke Qirkerdişê Dêrsimî de nêzdîyê 500 kesî ci de ameyî qetilkerdene, hema rêçê înan ser de esto. Cinîyê ke emrê qij de bî mexdûrê qirkerdişî, keyeyê xo vindî kerdî, surgun bî, dejê 82 serran qalî kerdî.

	 

	Dêrsim de dewêke. Çirr û zinarê dewe de dejê 82 serran esto. Rêçe qirkerdişî yê tewr pîl tarîxê Komare hema ser de esto. Dewa Halvorî ya Dêrsimî ke bi hezaran merdimî ci de ameyî qetilkerdene, ciîyê digane yê ke pîzeyê înan ame qelişnayene, cinîyê ke seba rastê tecawuzî nêrê xo zinaran ra eştî, her tewir dejo ke ci de ameyo ciwîyena ya.

	 

	Goreyê hûmarê fermî, qirkerdiş de 13 hezar û 160 kesî ameyî qetilkerdene û 12 hezar kesî zî surgun bî. La hûmare hîna zêde ya. Dewa Halvorî de ‘zinarê 38ine' hema dejê ke ameyê ciwîyayîş de vîrê şarî de yê. Yeno zanayene ke 478 merdimî ke cinî û domanî zî ci de bî, hetê leşkeran ra ameyî eştene û ameyî qetilkerdene.

	 

	'Ma 12 serrî herra xo ra dûr mendî' 

	 

	Hatîce Bîlmeza 87 serrî 38ine de hema domane bî û çîyê ke ciwîyaya wina vat: "Wexto ke qirkerdiş ameyo ciwîyayîş, ez qije bîya. Keyeyî mi girewto û berdo. Waya mi hema mi qijêr bîye, hema şit antêne. Ez xelas bîya la aye xelas nêbî. Ma 12 serrî herra xo ra dûr mendî. Ma serrêke Mûş de mendî. dimayê ke qedexe ame wedaritene, ma ageyrayî dewe. Ez dewe de zewicyaya. 10 domanê mi virazyayî. Seba tedayan kêna mi şî ko. 2 lajê mi mecbûr mendî ke şorê Ewropa. Ma zaf çî ciwîyayî. Nika tena lajêk mi verê mi de yo."

	 

	'Heme merdî tena dej mend'

	 

	Hatîce wina dewam kerd: "Ez êdî pîr bîya. Pîlê ma derheqê nê prosesî de zêde qalî nêkerdêne. Tena ez zana ke ma qirkerdiş ra remayî. Dadî, pî, wayê û birayê ma pêro merdî. Ma înan ra mendî. Tena dej mend. O wext heme remayîbî şikeftan. Wina xelasîyayê. Seba nê ez zinaran ra tersena, nêefterana şêrî uca. Ma wazenê wa her kes biciwîyo û wa aştî bêro."

	 

	'Mi dayîk û pî x nêdî, waya mi ma pîl kerd'

	 

	Fatma Akkaya ya 82 serrî ke serra ke qirkerdiş ameyo ciwîyayîş 1938 de ameya dinya û goreyê vatişê ci, o wext her kes bi ters remayo û wina vat: "Hem domanî û hem zî pîlî o wext tersayê. Ma zî wina a roje ra heta na roje ameyê. Dimayê qirkerdişî, her kes erşawitê surgun. Nêverdayê kes agêro dewe. Mi dayîk û pîyê xo nêdî. Waya mi ma pîl kerd. Ma feqîr bî. Ma zaf çî ciwîyayî. Îmkanî zî zaf kêmî bî."

	 

	'Leşkerî şîyê dewijan xapênayê'

	 

	Fatma dewam de wina vat: "4 leşkerî şîyê dewe û dewijan ra vatê, 'do şima rê meaş bêrê girêdayîş.' Heme dewijan xapênayê. Dewijî şîyê cayê ke înan ra vatê. Verê tîya pêro daristanî bî. Leşkeran o wext xo daristan de nimnayê. 4 leşkeran dewijan xapênayê û berdê daristan. Wexto ke dewijî ver bi daristan şonê, leşkeran vînenê û fam kenê ke do bêrê kiştiş. Heme dewijan mîyanê erdî de kerdê rêze. Cinîyan seba ke leşkerî înan nêberê, rîyê xo padayê. Leşkeran înan hemine kerdê rêze û gulevaran kerdê. Dima ra zî zinarê 38ine ra eştê. Eke zinaran de nêameyîne eştene, do xeylê dewijî biciwîyayîne. Xeylê dewijî zî bi îşkence ameyê kiştene."

	 

	'12 rojan verê merdan de rakewtê'  

	 

	Fatma dîayr kerde ke dimayê ke dewijan zinaran ra erzenê, di cinî înan ra feletênê û kewenê şikeftan. Ê cinîyan vatêne, her kes bi çekan kiştê. Dima ra zinaran de eştê. Cêrê zinaran de şikeft estbî. Di cinîyan xo uca de nimito. Bi rojan uca de mendê. 12 rojî verê merdan de rakewtê. Dima ra vejîyayê û xelisîyayê. Domanî zî remayê û wina xelas bîyê. Bi rojan daristan de mendê."

	 

	'Her ca bîyo gola gonî'

	 

	Perîhan Donmeza 72 serrî rojanê qirkerdişî pîlanê xo ra musaya û wina vat: "Leşkerî dewijan ra vanê, do bierşawê surgun. Bi no hawa pêro dewijan kom kenê. Leşkerêk bi linganê xo cinîyêke zinar ra erzeno. Cinî kewena û şikefte vînena û vînena ke cinîyêke zî şikefte de ya. Şona verê aye û verê yewbînan de manenê. Goreyê îfadeyê înan her kesî nas kerdêne. Her ca bîyo gola gonî. Marêke sîya vejêno teber û cinî zî kerrayêk qij marî xo ra dûr fînena. Kesê ke dewa bîne ra yê cinî nas kenê û wina xelas bena."

	 

	'Zinar pirrî este yo' 

	 

	Perîha tewr peyîn wina vat: "Seba nê prosesî her kes terseno. Serrê ra reyke zinar yeno zîyaretkerdene. Zinar de pirrî este estê. Wa Heq reyke bîn nê rojan nêmojno ra. Her kes dejêko pîl ciwîya. Her kes mecbûr mend ke şoro cayêk bîn."