Hikmet Tunç 

 

VAN - Cezaevlerinde artan hak ihlallerinin, tutsakların infazlarını yakmaya dönük olduğunu, cezaevi idarelerinin mevzuata uymadığı için suç işlediğine dikkat çeken İHD Van Yöneticisi Avukat Jiyan Özkaplan, uluslararası örgütleri ve insan hakları savunucularını tutsaklar için duyarlılığa davet etti. 

 

İmralı Yüksek Güvenlikli F Tipi Cezaevi’nde tutulan PKK Lideri Abdullah Öcalan üzerindeki ağırlaştırılmış tecrit, cezaevlerinde artan “şüpheli ölümler” ile “yeni bir savaş konseptinin” hayata geçirildiğine dair söylemleri güçlendirirken, buna karşı tutsakların direnişleri ise sürüyor. Cezaevi idarelerinin keyfi uygulamaları, gardiyanlar eliyle tutsaklar üzerinde işkence yöntemlerine dönüşürken, dışarıda tutsak yakınları, hak savunucuları da çeşitli eylem ve etkinliklerle tepkilerini dile getiriyor. 

 

Halkların Demokratik Partisi (HDP) Meclis İnsan Hakları Komisyonu, Özgürlük için Hukukçular Derneği (ÖHD) ve İnsan Hakları Derneği’nden (İHD)’den oluşan heyet, Iğdır S Tipi Kapalı Cezaevi, Patnos L Tipi ve Van Yüksek Güvenlikli cezaevleri idareleri ve tutsaklarla görüşmeler yaparak yaşanan ihlalleri gün yüzüne çıkarmıştı. 

 

Heyette yer alan İHD Van Şube Yöneticisi Avukat Jiyan Özkaplan, ziyaret ettikleri Patnos L Tipi Cezaevi’nde yaptıkları incelemelere dair ajansımıza değerlendirmelerde bulundu.

 

‘Tutsaklar uygulamaları kabul etmedikleri için saldırıya maruz kalıyor’

 

Birçok hak ihlalinin yaşandığı Patnos L Tipi Cezaevi’nde en son üç tutsağın yaklaşık 60 gardiyan tarafından maruz kaldığı işkenceye dair heyet olarak cezaevine gittiklerini söyleyen Jiyan, “insan onuruna aykırı” uygulamaların devreye konulduğuna dikkat çekti. Tutsakların maruz bırakıldıkları ihlallere ilişkin İHD’ye mektupla başvurduklarını paylaşan Jiyan, “Heyetle beraber gittiğimizde cezaevi idaresi başvurumuzu reddetti. Taleplerimizi kabul eden idarelerin tedirginliğini ise görüyoruz, korkuyorlar. Korkularının sebebi de açıkça gösteriyor ki; orada hukuksuz uygulamalar var. Sadece görüşmelerimizi tutsaklarla gerçekleştirebildik. Tutsaklar cezaevi idarelerinin keyfi ve saldırı boyutuna varan ihlalleri kabul etmedikleri için darp edildiklerini kaydetti” diye belirtti.  

 

’60 yakın gardiyan 3 tutsağı darp etmişti’

 

Tutsakların beton üzerinde çıplak ayakla bekletilerek sayım yapıldığını dile getiren Jiyan devamında şöyle konuştu: “Tutsaklar da havaların soğukluğu, aralarında yaşlı tutsakların da yer alması nedeniyle saatlerce beklemek istememeleri taleplerine karşılık, gardiyanların provakatif, hakaret içerikli söylemler ile saldırı girişimine dahi varan bir durumla karşı karşıya kaldıklarını söyledi. Tutsakların buna karşı çıkmasıyla beraber, yaklaşık 60 gardiyanın 3 tutsağa saldırısı gelişiyor. Tutsaklar ciddi şekilde darp ediliyor. Tutsaklardan birinin kolu alçıdaydı, birinin sırtında darp izi vardı. Zaten bu saldırının yaşandığı cezaevinde tutsağın ses kaydı da gündeme düşmüştü. Yaptığımız incelemelerde fiziksel müdahalenin yanı sıra gardiyanların kışkırtıcı tavırlarının da olduğu bilgisini aldık.”

 

Verilen kitap ‘yasak’ diye geri alınıyor

 

Patnos L Tipi Cezaevi’nde tutsakların içme suyunu para ile aldıklarını, banyo için kullanılan suyun ise kirli olduğunu kaydeden Jiyan, diğer sorunları ise şu sözlerle özetledi: “Yine yemek sorunu var. 30 tutsağın bulunduğu koğuşa 5 kişilik yemeğin verildiği, bu yemeklerde de birçok kez plastik madde çıktığı, yemeklerin atık halde bulunan yemeklerden oluştuğu belirtildi. Radyolarına keyfi bir şekilde el konulurken, cezaevi idaresi denetiminde tutsaklara verilen kitaplar, daha sona ‘yasak’ diye geri alınıyor. Sıcak su kısıtlı bir sürede veriliyor. Temizlik ürünleri kısıtlı bir şekilde veriliyor. 30 kişilik bir koğuşa sadece bir çekpas veriliyor. Bu durumu idareyle yaptığımız görüşmelerde dile getirdiğimizde, idare, çekpası ‘kaçma’ şüphesi nedeniyle tutsaklara vermediklerini dile getiriyor. Buna karşı çıkan tutsaklara ya hücre cezaları ya da disiplin cezaları uygulanıyor.”

 

‘Tutsakların mektup göndermeleri engelleniyor’

 

Koğuşlarda rutin aramaların sık sık yapıldığı, aramalar esnasında ise gardiyanlar tarafından tutsakların kişisel eşyalarına zarar verildiğini ekleyen Jiyan, “Gardiyanlar arama yapılırken, tutsaklara küfür ve hakaret ediliyor. Tutsakların kendi aralarında seçtiği temsilcilerinin cezaevi idareleri tarafından görüş taleplerinin reddedildiğini öğreniyoruz. Yine tutsakların AİHM, AYM ve TBMM’ye gönderdiği mektupların cezaevi idareleri tarafından engellendiğini duyuyoruz” dedi. 

 

İhlallerin nedeni ‘infazları yakmak’

 

Gözlemlerinden birinin de tutsaklara yönelik saldırıların temel nedeninin “iyi hal” indiriminden yararlanmalarını engellemek, infazlarını yakmaya dönük olduğunu vurgulayan Jiyan, “Bununla beraber ülkede var olan ulusal ve uluslararası mevzuat keyfi olarak ihlal ediliyor. Cezaevi yönetimi kendine göre uygulamaları hayata geçiriyor. Bu uygulamalarla tutsaklara kendisinin verdiği kitabı daha sonra elinden alarak ‘bu kitap yasaklıdır’ denilerek el konuluyor. Tutsak buna itiraz edince de cezaevi idaresi bunu provoke ederek disiplin cezası uyguluyor” diye kaydetti. 

 

5 yıldır diş tedavisi yapılmıyor

 

Tutsakların yaşadığı sorunlardan birinin de sağlık olduğunu ve zamana yayma söz konusu olduğuna işaret eden Jiyan, “Patnos L Tipi Cezaevi’nde rastladığımız en önemli sorunlardan biri tutsakların hastanelere götürülmemeleri. Özellikle diş tedavilerinde uzun yıllara yayılan taleplerin bir türlü karşılanmaması. Daha önce görüştüğüm Reşat Hamitoğlu adlı tutsak 5 yıldır ‘malzeme yok’ denilerek tedavisi yapılmıyor. Tutsak 5 yıldır dişsiz bir şekilde yaşamını idame ediyor. Götürüldükleri hastanelerde çalışan doktorlar tutsaklara insan onuruna yakışmayacak muamelede bulunuyor” diyerek tutsakların karşı karşıya kaldıkları sorunlara değindi.  

 

‘Tutsak intihara yönlendiriliyor’

 

Cezaevlerinde baskıların her zaman yaşandığını, ancak son bir yıldır artan baskıların, birçok tutsağın ya “şüpheli bir şekilde” yaşamını yitirmesine ya da “intihara sürüklenmesine”  neden olduğunun altını çizen Jiyan, “Cezaevi idareleri tarafından tutsaklara jilet, ip gibi malzemeler verildiğini görüyoruz. Ya da tutsaklara gardiyanlar tarafından ‘intihar et’  denilmesiyle karşılaşıyoruz” diye konuştu. 

 

Jiyan son olarak, tutsaklara yönelik artan ihlallere ilişkin bir an önce uluslararası kamuoyunun ve insan hakları savunucularının tepki göstermesi gerektiğini söyledi.