Dengbej Nefise’den özgün 22 kılam

2017-10-11 09:08:20


	 

	Piroz Zırığ

	 

	ŞIRNAK- Şırnak'ın Güçlükonak (Basa) ilçesinde yaşayan 65 yaşındaki Nefise Bağdan, çocuk yaşlardan itibaren annesinden öğrendiği dengbejlik kültürünü sürdürmeye devam ediyor. Nefise’nin kendisine ait 22 özgün klamı bulunuyor.

	 

	Dengbejlik geleneği Kürt kültürünün en eski sözlü edebiyatı, aynı zamanda Kürt kültürünün önemli sembollerinden biridir. Toplumunun yaşam biçimini, gelenek göreneklerini klamlardan öğreniriz. Gördüğü, duyduğu her şeyi klam haline getirmek için kıvrak bir zekâ ve gür sesli olmak gerekiyor. Çok sayıda aşka, acıya, özleme, hüzne ve göçe ışık tutan dengbejler ise günümüz şartlarında neredeyse unutulmaya yüz tutuyor. Bu geleneği unutturmamaya çalışan ve yeni nesillere aktaranlardan biri de Şırnak'ın Güçlükonak (Basa) ilçesinde yaşayan 65 yaşındaki Nefise Bağdan…

	 

	‘Dengbejler toplumun yaşam biçimini anlatır’

	 

	Dengbej aşk, göç, savaş, ölüm, yas, sevinç gibi toplumsal olayları klam haline getirerken, kulaktan kulağa nesilden nesile aktarılan bu gelenek kadınların yanık ve gür sesiyle geçmiş tekrar yaşam bulur. Çocuk yaşlardan itibaren annesinden öğrendiği dengbejlik kültürünü devam ettiren Nefise, "Dengbejliğe küçük yaşlarda başladım. Annem kılam söylüyordu,  ondan öğrendim. Eskiden evlerimizde elektrik yoktu. Akşamları karanlıkta yaktığımız ateş etrafında ailecek toplanır ve klam söylerdik" diyor.

	 

	'Hep aile içinde söylerdim'

	 

	Annesini ağıtları ve klamları ile büyüyen, toplumda gördüğü, yaşadığı tüm olaylara kendi deneyimlerini de katarak 22 klamla dönüştüren Nefise, Kürt kültürünün unutulmaması gerektiğine vurgu yapıyor. Nefise,  başlarda kılamlarını sadece aile içinde söylediğini ifade ederek, kadına biçilen misyonu babasının kendisine aldığı erbane ile yıktığını ifade ediyor. Nefise, "Kılamlarımı aile içinde hep söylerdim. Sözleri birbirine uyumlu bir ahenge oturtmayı becerebiliyordum. Küçük yaşlardan itibaren klam söylemeye başladım. Şimdi ise nerede bir kalabalık varsa orada kültürümüzü yaşatmaya çalışıyorum " diyerek Kürt kültürünün zenginliklerinin korunması gerektiğine dikkat çekiyor.

	 

	'Düğünlerde dengbejlik yapmaya başladım'

	 

	Nefise zamanla kılamlarına erbanêsi ile eşlik ettiğini söylüyor. 13 yaşından İtibaren düğünlerde dengbejlik sanatını devam ettirdiğini vurgulayan Nefise,"Babam bana erbanê aldı. Erbanê eşliğinde söylemeye başladım. Tabi hiç kimseden erbanê dersi almadım kendi kendime öğrendim. Belli bir yaştan sonra artık bizim adetlerimiz gereği köyde düğünlerde söylerdim ya da kız isteme merasiminde söylerdim” diye kaydediyor.  

	 

	'Kilamlarim acının ve savaşın rengini aldı'

	 

	Uzun yıllar dengbejlik yaptığını söyleyen Nefise, evlendikten sonrada bu sanatından vazgeçmeyerek devam ettirir. Kilamlarina zamanla savaş ve acının rengini aldığını belirten Nefise şöyle devam ediyor: "Tabi zaman değiştikçe benimde söylediğim kılamlar değişti. Mesela eskiden düğünlerde aşk üzerine söylerken, artık kılamlarım katliamlar üzerine döndü. Kilamlarimin konusu eskiden hep mutluluk verici sözler barındırırken artık Kürt halkı üzerindeki katliamları barındırıyor. Mesela roboski katliamı gibi ya da Cizre bodrumları gibi Asyalar, Pakizeler, Fidanlar, Saralar, Fatmalar ve daha nice kadın, erkek katledilenler üzerine söylüyorum.”

	 

	 '22 özgün kılamım var'

	 

	300 den fazla kılam bildiğini söyleyen Nefise, kendisine ait 22 özgün kilamin olduğu söylüyor. Nefise, kısa bir süre önce erbanesinin kırılmasından kaynaklı dengbejlik yapamadığı kaydetti. Nefise, "Kendime ait 22 kilamım var. Bunlar sözleri müziği herşeyi bana ait. Hiç bir şekilde alıntı yapmadığım özgün eserlerim. En son 2 yıl önce öz yönetim direnişlerinde Cizre’de yaşamını yitirenler üzerine bir kılam ele aldım ve o kılamda benim için son oldu" diyor.