Habibe Eren 

 

İSTANBUL - Marmara Denizi’nde son günlerde artış gösteren müsilaj (deniz salyası) doğayı ve insan yaşamını birçok açıdan ciddi şekilde olumsuz etkiliyor. Bu kapsamda müsilajın ne olduğunu ve etkilerini 5 soruda derledik.

 

Son günlerde Marmara Denizi’nde gözle görülen ve büyük bir felaketin habercisi olan müsilaj (deniz salyası) Marmara Denizi’nin ölümü olarak değerlendiriyor. İlk önce Şarköy kıyılarında rastlanan müsilaj, Tekirdağ, Gemlik, Mudanya’da da görüldükten sonra Kartal, Pendik, Caddebostan, Moda kıyıları ağırlıklı olmak üzere İstanbul’da da görülmeye başladı. Deniz salyası bugünlerde Bandırma ve Erdek kıyılarında yoğun bir tabaka olarak kendisini gösteriyor. Birçok uzman Marmara Denizi’nde görünen müsilajın, küresel ısınmaya bağlı olarak su sıcaklığının yükselmesi ve bu bölgede sanayi, endüstri ve evsel atık sularının arıtılmadan Marmara Denizi’ne bırakılması sonucu ortaya çıktığını söylüyor.

 

Marmara Denizi'ni Koruma Eylem Planı

 

Müsilaj sorununa ilişkin Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından yapılan açıklamada, tüm tarafların katılımıyla 4 Haziran'da "Marmara Denizi'nde Müsilaj Sorunu ve Çözüm Önerileri Çalıştayı" yapılacağı ve 6 Haziran'da da "Marmara Denizi'ni Koruma Eylem Planı"nı kamuoyuyla paylaşılacağı bildirildi.

 

Öte yandan sorunun araştırılması için Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) tarafından Meclis’e verilen önerge ise AKP-MHP oylarıyla reddedildi.

 

Müsilajın oluşması yeni değil ancak etkileri uzun sürecek ve insan yaşamını etkileyecek birçok tehlikeyi de beraberinde getiriyor. Jinnews olarak bu kapsamda 5 soruda müsilajın nedenlerini ve etkilerini derledik.

 

Müsilaj nedir?

 

Müsilaj, hemen hemen tüm bitkiler ve bazı mikroorganizmalar tarafından üretilen kalın, yapışkan bir maddedir. Bu mikroorganizmalardan biri, müsilajı hareketleri için kullanan protistlerdir. Bitkilerdeki müsilaj, su ve gıdanın depolanmasında, tohum çimlenmesinde ve zar kalınlaşmasında rol oynar. Deniz salyasının oluşması için yüksek derece de azot ve fosfat girdisi ve su sıcaklığına ihtiyaç var. Müsilaj, Kaykay ya da Deniz Salyası ismi ile de biliniyor. 

 

Müsilaj, parçalanabilmek için suda çözünmüş oksijene ihtiyaç duyar. Sudaki oksijen seviyesinin dengelenebilmesi için önemli bir parametre suyun ideal sıcaklıkta olmasıdır. Ancak, küresel ısınma ve deniz sularının kirlenmesiyle (deniz kirliliğinin, bulanıklık oluşturup güneş ışınlarının daha fazla toplanıp ısı artışına sebep olması; oksidasyonu artırıp oksijen seviyesini düşürmesi gibi) beraber deniz suları ısınır ve oksijen seviyesi düşer.

 

Müsilaj ilk nerede ve ne zaman görüldü?

 

Marmara Denizi’nde son aylarda sık görülmeye başlanan müsilaj, İstanbul’da Kartal ve Pendik Sahili’ni de kapladı. Müsilaj, Marmara’da ilk kez 2007-2008 yıllarında görüldü. Ancak o dönem şimdikinden çok daha yoğundu. Çanakkale, Balıkesir, Büyükada ve Kocaeli sahillerinde de görülen salyalar, denizde renk değişimine ve yoğun kokuya neden oluyor.

 

Müsilaj oluşumunda 3 temel faktör bulunuyor. Bu faktörler ise şunlar: 

 

"*Deniz sıcaklıklarının ortalama sıcaklıkların üzerinde olması.

 

*Denizdeki kirlilik oranının artması.

 

*Denizin durağan olması."

 

Bu üçünün olması durumunda bazı plankton türleri daha hızlı çoğalmaya başlıyor.

 

Müsilajın etkileri?

 

Müsilaj başta deniz yaşamı olmak üzere balıkçılık ve turizmi de oldukça etkiliyor. Müsilaj, denizin derinlerinde yüzeyden daha fazla bulunuyor. Bir kısmı parçalanarak yüzeye çıkarken bir kısmı da dibe çöküyor. Parçalanma sırasında sudaki oksijeni kullandığı için çözünmüş oksijen miktarında azalmaya, diğer canlıların alanlarını örterek ekolojik tahribatlara sebep oluyor. Dibe çökenler ise dipteki yaşamı tehdit ediyor. (Vatozlar, kalkan balığı, pisi balığı gibi.) Öte yandan müsilajın oluşmasında etkili olan bazı türler, toksin içermekte. 

 

Gıda mühendisi Bülent Şık, müsilaj ile ilgili geçen günlerde kaleme aldığı bir yazısında, müsilajın kolera salgınına neden olabileceğini belirtiyor. Kolera, şiddetli ishal ve kusmayla seyreden ve vücutta hızla su kaybına yol açan bir bağırsak enfeksiyonu. Tedavisi  kaybedilen suyun yerine konmasına dayanıyor. Ancak tedavi imkanlarının yetersiz olması durumunda saatler içinde ölüme yol açabilen bir hastalık.

 

Hastalık etkeni, hasta insanların su gibi dışarı akan dışkılarında bol miktarda bulunuyor. Bu dışkıların kişisel temasla ya da gıdalara ve sulara bulaşması hastalığın hızla bir salgına dönüşmesine yol açıyor.

 

Denizdeki canlılar için bir tehlike oluşturur mu?

 

Müsilajın oluşmasında etkili olan bazı türler, toksin içerebiliyor. Bunlar da solungaçla, nefes alan bazı canlılar için tabii ki risk oluşturuyor. Ancak bu tip canlılar genellikle bu tehlikeyi sezdikleri zaman, bu bölgeden kaçarlar. Bu da canlılarda ve biyo çeşitlilikte azalmaya neden olur.

 

Marmara Denizi’ndeki müsilajda termik santrallerin etkisi var mı?

 

AREM (Marmara Environmental Monitoring -Marmara Çevresel İzleme) projesi yürütücüsü, hidrobiyolog Levent Artüz, “deniz salyası” olarak tanımlanan, Marmara Denizi‘ndeki müsilajı oluşturan deniz kirliliğinde termik santralların da etkisinin olduğunu belirtiyor. Marmara Denizi’ndeki müsilaj olayını “Gördüğümüz, bir cesedin çürümesidir” diye tarifleyen hidrobiyolog bu kirlilikte Marmara Bölgesi’nde bulunan termik santralların da payının bulunduğunu vurguluyor.